De menopauze, ook wel overgang genoemd, is de periode waarin de vruchtbaarheid van de vrouw afneemt om met de laatste menstruatie voorgoed te verdwijnen. De meeste mensen kennen de overgang van verhalen over opvliegers en niet aan te slepen maandverbanden. Maar het is veel meer dan dat. Naast opvliegers en menstruatie veranderingen, komen er tal van lichamelijke en psychische klachten voort uit de dalende vrouwelijke hormonen. Soms niet te onderscheiden van een burn out, depressie of slaapstoornis. Die hormonen beginnen al te dalen vanaf je 35e. En ze kunnen al klachten geven vanaf je 40e. Omdat er nog zoveel onbekend is bij veel vrouwen, dit keer een blog over de menopauze.
Normale cylcus
De cylus kan je opdelen in twee fasen. In de eerste fase tot de eisprong wordt er voornamelijk oestrogeen door de follikels (eicellen) gemaakt. In de tweede fase, na de eisprong, wordt er voornamelijk progesteron gemaakt. Indien het eitje niet bevrucht is, zal deze progesteron productie langzaam dalen in een week of twee, waarna de menstruatie begint en de cyclus opnieuw start. De belangrijkste twee hormonen zijn dus oestrogeen en progesteron.
Na je 35e...
Vanaf circa je 35e jaar beginnen je oestrogeen en progesteron spiegels al duidelijk te dalen. Vanaf je 30e jaar neemt de vruchtbaarheid langzaam af, en vermindert snel boven de 35. De kans op zwangerschap boven de 40 is klein en verwaarloosbaar bij 52 jaar. Vandaar ook de uitspraak: "een slimme meid, krijgt haar kind op tijd." Die dalende hormoonspiegels zullen niet onopgemerkt voorbij gaan. Uit onderzoek blijkt dat 80% van de vrouwen overgangsklachten ervaart. Risicofactoren voor ernstiger overgangsklachten zijn: genetische aanleg; prementrueel syndroom; psychische problemen in heden of verleden; onder- of overgewicht; chronische stress; slaapproblemen.
40-60 jaar
Veel vrouwen merken rond hun 45e de eerste overgangsverschijnselen op. Een deel van de vrouwen ervaart al eerder klachten, nog voordat de hormonen invloed hebben op de menstruatiecyclus en er dus nog een regulaire cyclus is. De periode dat vrouwen klachten ervaren tot 12 maanden na de laatste menstruatie wordt de peri-menopauze genoemd. Deze kan dus al op je 40e starten. 1 op de 100 vrouwen komt zelfs voor haar 40e al in de overgang. Ook in de jaren na de laatste menstruatie (post menopauze) ervaren veel vrouwen nog klachten en heeft het lichaam tijd nodig om aan de nieuwe hormonale situatie te wennen. De gehele peri- en postmenopauze wordt samen de overgang genoemd en kan de jaren beslaan tussen de 40 en 60 jaar.
Overgangsklachten worden onderverdeeld in 3 soorten klachten:
1. vasomotore klachten: opvliegers, nachtzweten.
2. Lichamelijke klachten: menstruatie veranderingen, in- en doorslaapproblemen, gewichtstoename, hoofdpijn, moeheid, hartkloppingen, spier- en gewrichtspijn, buikklachten, haaruitval.
3. Psychische klachten: gespannenheid, stress gevoeliger, nervositeit, geïrriteerd, gejaagd gevoel, paniekaanvallen, huilbuien, labiliteit, sombere gevoelens, geheugen- en concentratie problemen.
Het is een kunstmatige indeling. Ze hangen met elkaar samen en beïnvloeden elkaar. Ook hebben ze een wisselwerking met wat zich verder in het leven aandient. Als je door hevige zweetaanvallen, 's nachts slecht slaapt, krijg je daardoor uiteraard een vermoeid gevoel. Dat je daar prikkelbaar of huilerig door wordt, is ook goed verklaarbaar. Je kan zaken minder goed aan, krijgt meer stress, slaapt daardoor nog slechter en zo is er een negatieve spiraal geboren. Als een van je ouders overlijd, je werkstress hebt of relatieproblemen, kunnen deze hormonale veranderingen ervoor zorgen dat je minder veerkrachtig bent dan wanneer je nog vol in je oestrogenen en progestagenen zit.
De hormonale veranderingen kunnen dus flink wat teweeg brengen, op zichzelf staand, maar zeker ook in interactie met al bestaande kwetsbaarheden.
Een vrouw van 42 jaar met een regelmatige menstruatie maar met klachten van doorslaapproblemen, hartkloppingen en een gejaagd gevoel, zou dus zomaar verklaarbaar kunnen zijn vanuit haar dalende hormoonspiegels. Uiteraard zijn het symptomen die ook zouden kunnen passen bij bijvoorbeeld een schildklierprobleem, burn-out, overspannenheid of een paniekstoornis. Maar het is goed je te realiseren, dat als je er gevoelig voor bent, de dalende hormonen een grote invloed op je leven kunnen hebben of al bestaande problemen kunnen verergeren.
Bespreek dergelijke klachten dan ook altijd met je huisarts en maak bespreekbaar of het ook (deels) aan je hormonen zou kunnen liggen. Of misschien heb je een hormoonspiraal waardoor je geen herkenbare cyclus meer hebt maar al wel last van de overgang? Een proefbehandeling van 3 maanden hormonen zou in dit geval uitsluitsel kunnen geven. Ook kunnen lifestyle interventies klachten aanzienlijk verbeteren. Bezoek hiervoor bijvoorbeeld een overgangsconsulent. Of je huisarts indien deze een speciale interesse hierin heeft. Maar als je echt hevige klachten hebt, kan je meestal niet om hormonen heen.