In mijn praktijk zie ik regelmatig stellen met grote relatieproblemen of ouders en kinderen waarbij er in de hechting iets niet goed gegaan is. Dit uit zich dan wat later in het leven meestal. Ik zie vele twintigers (of ook soms nog vijftigers of zelfs zestigers) die niet de liefde hebben kunnen krijgen die ze nodig hadden om wat voor reden dan ook en die nu vastlopen. Meestal hebben hun ouders de beste intenties gehad. Gelukkig is er op latere leeftijd nog veel goed te breien en komen ook veel stellen weer uit hun relatie crisis. Want onderliggend speelt er vaak een hechtingsprobleem.
Tussen de 30 en 40 procent van alle thuiswonende kinderen is onveilig gehecht. Dit vind ik een schrikwekkend hoog getal en geeft ook aan hoeveel mensen hierdoor problemen in hun (latere) leven en relaties ondervinden.
De hechtingstheorie vormt mede de basis van de EFT (emotion focused therapy) relatie therapie van Sue Johnson welke nu als meest effectief en wetenschappelijk bewezen relatie therapie wordt ingezet door relatietherapeuten.
DE HECHTINGSTHEORIE
Deze theorie gaat over hoe ouders aansluiten bij de sociale en emotionele ontwikkeling van hun kind waarbij ze de juiste zorg, bescherming en begeleiding geven die past bij de ontwikkelingsfase van het kind (responsieve ouderstijl).
Hierbij zijn de basisvoorwaarden:
- Sensitief reageren. Dit houdt in dat de ouder open staat voor de signalen van het kind, deze begrijpt en er snel en adequaat op reageert, passend bij de levensfase van het kind. Zo leert het kind dat de ouder beschikbaar is als veilige uitvalsbasis door het zelfvertrouwen van het kind te stimuleren met complimentjes, door samen plezier te maken, maar ook door structuur te bieden en grenzen te stellen. Hij troost het kind bij verdriet, stelt gerust bij angst, of helpt bij woede of andere emoties. Een ouder moet hiervoor betrokken zijn bij het kind.
- de ouders zijn duidelijk aanwezig, voorspelbaar en stabiel beschikbaar in het leven van het kind
-de ouders kunnen mentaliseren. Een ouder die mentaliseert verplaatst zich in het perspectief van het kind en verwoordt dat ook. Bijvoorbeeld: Je voelt je niet fijn, je bent erg moe.
DE 4 HECHTINGSSTIJLEN
1. TYPE ONVEILIG-VERMIJDEND GEHECHT (20%)
Deze kinderen hebben hun gehechtheid geminimaliseerd omdat zij ervaren hebben dat de ouder relatief vaak afwijzend, zakelijk of weinig sensitief is. Ze negeren de opvoeder en gedragen zich (prematuur) zelfstandig. Op volwassen leeftijd vinden deze mensen het lastig om een diepere verbinding te maken. Iemand met bindingsangst is hiervan een voorbeeld
2. TYPE VEILIG GEHECHT (60-70%)
Het kind kan best even zonder moeder of toont lichte angst maar ontspant direct als de moeder terug komt. Het kind durft nieuwe taken aan te gaan, nieuwsgierig te zijn en te exploreren. De opvoeders zijn sensitief, coöperatief, en toegankelijk. Zo kan het kind later uitgroeien tot een psychologisch rijpe persoonlijkheid met een stabiel gevoelsleven, voldoende frustratie tolerantie, een evenwichtig zelfgevoel en identiteit.
3. TYPE ONVEILIG-AFWEREND GEHECHT (10%)
Het kind reageert met heftige angst zodra moeder weggaat. Maar bij terugkeer is het kind boos/verontwaardigd. Deze kinderen klampen zich enerzijds angstig vast aan moeder en komen niet snel tot zelfstandige activiteiten. De opvoeders zijn vaak inconsequent sensitief, onvoorspelbaar en afwezig op cruciale momenten. In de volwassenheid blijft betrouwbaarheid een levensthema. Mensen met verlatingsangst zijn hiervan een voorbeeld. Wie kan ik echt vertrouwen? Ben ik wel belangrijk genoeg voor jou? etc. Als er nieuwe corrigerende ervaringen worden opgedaan, bijvoorbeeld door een veilig gehechte partner of warme schoonfamilie te treffen. Of omdat er belangrijke anderen zoals een leerkracht of oma in het leven waren. Dan kan het vertrouwen zich herstellen waardoor de persoonlijkheid beter kan uitrijpen.
4. TYPE GEDESORGANISEERD GEHECHT (5%)
Patroon van aantrekken en afstoten. De opvoeders zijn vaak onvoorspelbaar in hun emotionele beschikbaarheid, onvoorspelbaar en inconsequent, emotioneel grillig en er kan sprake zijn van verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik. Volwassenen hebben geen stabiel zelfbeeld en geen betrouwbaar beeld van de ander ontwikkeld. Het is zeer moeilijk om een stabiele en intieme hechtingsrelatie op te bouwen.
TRANS GENERATIONELE OVERDRACHT
Er is geen ouder die volmaakt is en altijd aansluit bij de behoefte van het kind. En ouders hebben ook een hechtings profiel meegekregen van hun ouders. Deze blauwdruk bepaald hoe dezelfde hechtingspatronen zich kunnen herhalen de volgende generatie. Maar er is altijd een herkansing. Je eigen angsten en trauma's aangaan kan al een wereld van verschil maken in de hechtingstijl die jij doorgeeft aan jouw kind.
Ook lijkt er een link te zijn met een genetische gevoeligheid waardoor broertjes/zusjes soms een andere hechtingsstijl ontwikkelen bij dezelfde ouders.
EFT
EFT is de enige relatietherapie die zijn grondslag vindt in de hechtingstheorie. Het uitgangspunt is dat ook volwassenen voor hun psychisch welbevinden baat hebben bij een veilige hechting. Waar kinderen voor koestering, troost en bescherming afhankelijk zijn van hun ouders, zijn volwassenen emotioneel gehecht en afhankelijk van hun partner. Relaties tussen volwassenen zijn gelijkwaardiger, maar de aard van de emotionele band is hetzelfde. Relatieconflicten treden vooral op als partners die verbondenheid niet meer goed voelen. Slepende ruzies zijn een noodkreet waarmee partners aangeven dat ze de ander nodig hebben. Door EFT leren ze hun ruziepatronen te herkennen. De therapeut spoort aan om onderliggende emoties en behoeftes uit te spreken wat de relatie verzacht en opent. Waardoor deze weer veilig voelt en verbondenheid terug kan komen.