Onverklaarde pijnklachten, uitvallende lichaamsfuncties, vage buikklachten, rare duizelingen, chronische vermoeidheid, maar geen enkele dokter kan je vertellen waar je klachten vandaan komen. Of er is wel een verklaring maar de klachten zijn intenser of duren langer dan op basis van de diagnose te verwachten is.
Dit noemen we ALK: Aanhoudende lichamelijke klachten, voorheen SOLK (somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten). En het komt veel voor, bij zo'n 20-26% van de bevolking. In de praktijk zie ik dagelijks patiënten met dergelijke klachten. Aanvullend onderzoek toont geen afwijkingen en vele medisch specialistische verwijzingen later, zit de patiënt toch weer bij mij in de spreekkamer, want de klachten persisteren en beïnvloeden het leven aanzienlijk. Er moet toch wat aan de hand zijn dokter? Lange tijd bestond er een hardnekkig stigmatiserend beeld bij dit soort klachten, alsof het gewoon tussen de oren zit of aandacht trekkerij. Inmiddels weten we beter, het komt altijd ergens uit voort. En deze patiënten ervaren deze klachten echt.
Hoe we ons (lichamelijk) voelen wordt bepaald door lichamelijke ervaringen, gedachtes, emoties, ons gedrag en onze omgeving. Het is dus logisch dat lichamelijke klachten regelmatig buiten medische diagnoses vallen. Het gekke is dat veel mensen nog heel gescheiden kijken: of je hebt iets psychisch of je hebt een lichamelijk probleem. In de geneeskunde word er altijd een soort objectief ziektebeeld beschreven dat uitgaat van een statistisch gemiddeld mens. Echter, iedereen is anders. Mensen verschillen in hun zienswijze, angsten, in hoeveel stress ze hebben of ervaren, hoe ze omgaan met lichamelijke ongemakken, hoeveel nadruk ze daar opleggen of niet, wat ze hebben meegemaakt in hun jeugd, of ze wel/geen trauma's hebben gehad, in hoe lekker ze in hun vel zitten, in hoe ze bewegen/eten/slapen, in of ze steunende en liefdevolle relaties hebben of juist niet, in hoe ze gehecht zijn. Al deze zaken hebben invloed op hoe je je fysiek voelt en of en hoe iets zich fysiek uit.
Hardnekkige ALK is moeilijk te "genezen" maar er bestaan wel meerdere therapie vormen waarbij het mogelijk is klachten te laten verminderen.
Een van de therapievormen is cognitieve gedragstherapie (CGT). In deze therapie onderzoek je samen met een psycholoog je gedachtes, gevoelens en gedrag in reactie op je klacht. Op welke manier reageer je op het continue minder aankunnen of buikpijn hebben? Welke rol dicht je de pijn of je onvermogen toe? Welke angsten en gedachtes heb je daar over? En hoe beïnvloeden die weer de manier waarop je je leven inricht? Ben je bijvoorbeeld gestopt met sporten waardoor je conditie nog verder achteruit gegaan is? Wat doen al die angsten, negatieve gedachten en (meestal) passiever teruggetrokken leven vervolgens weer met je lichamelijke klachten? Vaak zitten mensen vast in een vicieuze cirkel. Met CGT kan deze doorbroken worden. De klachten blijven vaak wel, maar kunnen wel verminderen en vaak gaat iemand ook lekkerder in zijn vel zitten.
Een andere therapievorm in Acceptance and commitment therapie (ACT). Hierbij ligt de nadruk meer op acceptatie. Niet zozeer op gedragsverandering maar op hoe mensen zich voelen en hoe dat dingen beïnvloedt. Het helpt vooral angstgevoelens verminderen. Daarbij komen ook vragen die betrekking hebben op zingeving. Hoe kun je alsnog leven naar je waarden ondanks je beperkingen?
Een derde vorm van therapie is trauma therapie, zowel lichaamsgericht trauma therapie als bijvoorbeeld EMDR. Veel theorieën over ALK, denken dat onderliggend trauma, ALK in de hand kan werken. Door het verwerken van trauma, nemen lichamelijke klachten vaak af.
Een vierde vorm van therapie is de psychosomatisch fysiotherapeut. Dit is een fysiotherapeut met extra aandacht voor ALK klachten. Hij/zij gaat aan de slag met het evenwicht tussen belasting en belastbaarheid. Vaak is dit verstoord. Je onderzoekt welke factoren de klachten in stand houden, je kan ademhaling- of ontspanningsoefeningen krijgen, er is aandacht voor lichaamsbewustwording, bevorderen van het zelfvertrouwen/zelfbeeld, je leert op een andere manier om te gaan met de klachten, grenzen bewaken, en hij/zij helpt met oefeningen om lichamelijk meer aan te kunnen.
Een vijfde vorm is haptonomie/haptotherapie. Deze therapie vorm leert je de signalen van je lichaam te verstaan. Als je moeite hebt om dingen die in je lichaam gevoeld worden, te verbinden met dingen die er in je hoofd omgaan, is dit een geschikte therapie vorm. Een soort van lichaamsgericht mentaliseren dus.
Daarnaast zijn er tal van complementaire therapieën te bedenken die iets zouden kunnen betekenen, denk aan mindfulness en meditatie. Maar ook hypnotherapie. Het is wetenschappelijk bewezen dat kinderen met onverklaarde buikpijn hierdoor geholpen kunnen worden en staat zelfs in de richtlijn voor kinderartsen.
Bovenstaande therapievormen zijn dus zeker het proberen waard als je ALK hebt.
Opgemerkt moet worden dat er ook veel onverklaarde klachten zijn die uiteindelijk toch een puur fysieke oorsprong blijken te hebben. Zo weten we inmiddels dat bijvoorbeeld bij chronisch vermoeidheid syndroom er ook allerlei fysieke ontregelingen bestaan (lijkend op longcovid). Bovenstaande therapieen kunnen dan wel soms wel ingezet worden om je klachten te accepteren of je te helpen deze beter te dragen maar zullen uiteraard niet de ziekte beter maken.