Bij een burn out is iemand compleet uitgeput. Alle reserves zijn op, zowel mentaal als fysiek. En het duurt lang om dit weer aan te vullen, heel lang. Gemiddeld duurt een burn out 9 maanden. Maar ook na die 9 maanden voelt iemand zich vaak lange tijd nog niet de oude of houdt restklachten. Hoe is dit mogelijk?
Burn out is in eerste instantie een fysieke ontregeling. Zeker, mentale stressoren en coping spelen naast fysieke stressoren een cruciale rol, maar ben je eenmaal burn out, dan ligt de stress as (de HPA as) er "compleet" uit. In mijn blog over burn out, vertelde ik al over deze HPA as. En hoe een chronische verhoogd stresshormoon cortisol het brein steeds ongevoeliger hiervoor maakt, waardoor de terugkoppelingsloop niet goed meer werkt. Een relatief kleine stressor wekt nu een heftiger stress reactie op dan in een niet burn out situatie waardoor een zichzelf onderhoudende negatieve spiraal ontstaat.
In mijn blog over cortisol legde ik uit dat bij burn out de aansturing van de cortisol producerende bijnieren door het brein niet goed meer werkt. Dat er als het ware een fragmentatie van de HPA as ontstaat. En er cortisol wordt aangemaakt op momenten dat het niet nodig is, of juist niet wordt aangemaakt op momenten dat het wel nodig is.
Het is dus geen bijnieruitputting zoals je veelal hoort (want de bijnieren doen het gewoon) maar de centrale aansturing werkt minder goed. En er treedt een overgevoeligheid voor stress op (sensitisatie noem je dit).
Deze hersenverandering zijn ook te zien op hersenscans bij burn out patiënten. Om hiervan te herstellen, heeft het lichaam maanden en maanden nodig. En het is vrij lastig om uit die zichzelf onderhoudende negatieve spiraal te komen. Stapje voor stapje gaan het gas- en rempedaal weer wat beter werken, waardoor stress beter hanteerbaar wordt, minder impact heeft en dus je brein verder kan herstellen. Daarnaast zijn stressoren niet altijd makkelijk op te lossen, kan je vastzitten in overtuigingen of een levenslange coping of speelt er trauma mee dat ook tijd nodig heeft om te helen.
Bovenstaand zie je een plaatje over de stressgrenzen van het lichaam.
De witte balk tussen de twee horizontale lijnen geeft aan waarbinnen het stress level normaal is. Komt de curve boven de bovenste lijn (in het blauwe gebied), dan voel je je gestresst/gejaagd/angstig (hyperarousal). Komt de curve onder de onderste lijn (onderste blauwe gebied), dan voel je je moe/uitgeput/met weinig energie/somber/apatisch (hypoarousal). Bij burn out wordt de bandbreedte van het witte gebied smaller. De blauwe gebieden schuiven naar het midden op. Je snapt dat de curve dan makkelijker in het blauwe gebied komt en je dus sneller vermoeid bent of juist gejaagd. En het duurt dus maanden om dit weer op te rekken naar de oude bandbreedte omdat er op hersenniveau veel moet worden hersteld.
Hoe erger de burn out, hoe smaller de bandbreedte, hoe langer het herstel duurt. En hoe langer er stressoren blijven spelen, of hoe langer de slaap (en dus herstel) verstoord is, hoe langer het duurt om weer een goed functionerend gas- en rempedaal te krijgen.
Zit je in een burn out, houdt dan rekening met minimaal 9 maanden (of langer) herstel. Zolang er nog stressoren, slaapproblemen, verkeerde coping of trauma's spelen, zal het herstel nog langer op zich laten wachten.