"Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg". Deze typisch Nederlandse uitspraak kenmerkt zeker de Nederlandse vrouw op gynaecologisch gebied. Thuisbevallingen, bevallen zonder pijnbestrijding, borstvoeden met je tanden op elkaar en zeker geen hormonen in de overgang. In het buitenland doen ze het heel anders. Niet dat dat altijd goed is. Grote onzin om jaarlijks een uitstrijkje bij de gynaecoloog te laten doen, maar dat terzijde. Ik verbaas me nog steeds elke keer als een vrouw in de vijftig op mijn spreekuur komt vertellen over de pijn bij het vrijen door vaginale droogte waardoor ze eigenlijk al tijden, soms al jaren, niet meer seksueel actief is met haar partner. Of vrouwen die zo labiel zijn en niet meer kunnen slapen, ook door de overgang veroorzaakt. Die dan al jaren met zichzelf aan het worstelen zijn. De opluchting bij deze vrouwen dat daar iets voor is. Iets om te slikken, of iets lokaals. Blijkbaar heerst er nog veel taboe en onwetendheid onder de Nederlandse vrouwen.
In Nederland slikt ca 6% van de vrouwen rond de overgang hormonen in tegenstelling tot het buitenland, waar ruim de helft van de vrouwen dat doet. Met zoveel vrouwen met klachten (80%) is het jammer dat het gebruik ervan niet wijdverbreider is. Vooral gezien het feit dat de risico's heel erg meevallen, zeker in de eerste 5 jaar gebruik en tot je 60e. Daarover later meer.
Als je je bed uitzweet, gek wordt van die knalrode kop op net de verkeerde momenten, een kort lontje hebt, slecht slaapt, snel gestrest bent, noem maar op en je komt er met lifestyle aanpassingen niet uit, dan is de volgende stap hormoon suppletie therapie (HST). Een soort van anti conceptie pil, alleen dan met een lagere dosis hormonen. Eentje die niet tegen zwangerschap beschermd, maar je hormonen net genoeg aanvult, om klachtenvrij te raken. Zolang je je baarmoeder nog hebt, zal hierin zowel oestrogeen als progesteron zitten. Je kunt daarbij kiezen uit synthetische hormonen of bio identieke hormonen. De bio identieke hormonen worden steeds populairder.
Bio identieke hormonen hebben als belangrijkste kenmerk dat de molecuulstructuur identiek is aan de hormonen die het lichaam aanmaakt. Synthetische hormonen daarentegen verschillen net iets van die van de lichaamseigen hormonen. Bio klinkt als iets uit een moestuin. Niets is echter minder waar. Ze worden net als synthetische hormonen ontworpen in een chemisch lab en geproduceerd in een fabriek.
Bio identieke hormonen lijken tal van voordelen te hebben boven de synthetische.
In de recente richtlijnen opgesteld door de Dutch Menopausal Society en richtlijnwerkgroep van de Nederlands Vereniging Obstetrie en Gynaecologie hebben de bio identieke hormonen een centrale rol gekregen. Ze zijn dus zo goed onderzocht dat ze als veilig en als eerste keus beschouwd worden. Gelukkig is recentelijk deze richtlijn overgenomen door het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) zodat als het goed is je huisarts nu ook up-to-date is.
HST hormonen kan je slikken, plakken (pleister) of smeren (gel). Ze zijn in diverse merken en samenstellingen beschikbaar en de keuze is o.a. afhankelijk van of je nog menstrueert of niet en of je wel/geen baarmoeder meer hebt. De bio identieke hormonen die je kunt smeren of plakken lijken voordelen te hebben boven de orale therapie. Zo worden ze vanuit de huid direct opgenomen en hoeven ze niet vanuit de darm eerst nog door je lever verwerkt te worden. Dit heeft als groot voordeel dat er hierdoor nagenoeg geen verhoogd risico meer is op thrombose. Oestrogenen alleen zonder progesteron lijken zelfs een risico verlagend effect op borstkanker te hebben. Helaas kunnen alleen vrouwen zonder baarmoeder deze therapie krijgen. Echter, progesteron doet vaak veel op de slaap dus het is ook wel een hormoon dat je er graag bij hebt. Oestrogenen gestart in de peri menopauze lijken een gunstig effect op hart en vaatziekte en osteoporose te hebben. Ten aanzien van dementie is er veel inconsistent bewijs. Onderzoeken zullen hierover meer duidelijkheid moeten gaan geven in de komende jaren.
De grote angst bij vrouwen omtrent hormoontherapie zijn vooral de risico's op borstkanker. Dit komt voort uit een grote studie uit 2002 (de WHI studie) waarin hormoontherapie in verband werd gebracht met een hoger risico op thrombose en borstkanker. Achteraf bleek dat er nogal wat haken en ogen aan dat onderzoek zaten. De proefpersonen waren ouder (gemiddeld 63 jaar) wanneer ze met therapie begonnen (op deze leeftijd is het hart en vaatstelsel al verstijfd). Er zaten ook veel rokers bij en vrouwen met obesitas en hoge bloeddruk. Allemaal risicofactoren voor borstkanker en hart en vaatziekten. Daarnaast waren de hormonen te hoog gedoseerd en synthetisch.
Dat onderzoek heeft veel aversie opgewekt tegen hormonen. Wereldwijd zijn toen vele vrouwen gestopt met hormonen en ook veel artsen en de pharmacie keerden zich ervan af.
Hierna zijn er gelukkig veel betere onderzoeken gekomen waaruit blijkt dat bio identieke hormonen in de dosis waarin ze worden voorgeschreven veilig zijn. Hierover zijn alle onderzoekers en artsen in dit veld het nu wel eens. Alleen vrouwen met borstkanker in de voorgeschiedenis of bij wie er familiare vormen voorkomen, wordt het afgeraden. Ook bij bijvoorbeeld thrombose in het verleden, kan het worden afgeraden.
De eerste 5 jaar is er bij het slikken van bio identiek HST geen extra risico op borstkanker. Dit risico wordt iets groter bij langer dan 5 jaar gebruik. Dit risico is echter dusdanig relatief. Overgewicht of het drinken van alcohol geeft bijvoorbeeld ook meer risico op borstkanker. In samenspraak met je huisarts of gynaecoloog kan je de voor- en nadelen afwegen. Na je 60e wordt het niet meer geadviseerd omdat hierna door het stijver worden van de bloedvaten er meer kans is op bijvoorbeeld een hartinfarct of TIA/ CVA. De nadelen worden groter dan de voordelen. Er lopen nu wel studies die onderzoeken of vrouwen die rondom de overgang zijn gestart met bio identieke hormonen (die dus nooit in de fase zijn gekomen van het stijver worden van hun bloedvaten door het wegvallen van oestrogenen), deze wel veilig kunnen slikken tot na hun 60e of misschien wel levenslang. De toekomst zal duidelijkheid gaan geven in hoeverre het wel/niet veilig is om na je 60e te blijven slikken.
Mocht je veel klachten hebben, bespreek dan met je huisarts of gynaecoloog de voor- en nadelen van HST. Het blijft maatwerk, wat voor de een werkt, doet dat voor de ander niet.