Cortisol

In mijn blog over chronische stress en burn out vertelde ik al veel over het stresshormoon cortisol. Cortisol wordt gemaakt in de bijnieren onder invloed van hormonen geproduceerd in de hypofyse en hypothalamus in het brein. Het is verhoogd aanwezig in reactie op stress. Dit komt omdat een van de belangrijkste functies van dit hormoon is om je meer stressbestendig te maken. Het zorgt ervoor dat je beter kunt presteren ten tijde van stress. Het maakt suiker vrij voor energie en zet je immuunsysteem op een laag pitje aangezien alle energie nodig is voor de overleving. Andere processen hebben minder voorrang. Hardstikke nuttig en broodnodig dus. Behalve wanneer het chronisch verhoogd is. Je hebt er niks aan als je immuunsysteem het maanden lang minder goed doet, of als je hartslag weken lang verhoogd is. Ook zorgt het verhogen van je suikerspiegel door cortisol op de langere termijn voor insuline resistentie en overgewicht.

Een andere belangrijke functie van cortisol is het dag en nachtritme. Zoals je in bovenstaande figuur kan zien, piekt het vroeg in de ochtend zodat je wakker wordt en energie hebt om aan de dag te beginnen en daalt het weer in de loop van de dag.

Op het moment dat cortisol laag is, kan melatonine (het slaaphormoon) stijgen om je slaperig te maken. Een hoog cortisol gaat niet samen met melatonine. Daarom zal dit zorgen voor in- en doorslaapproblemen.

SYMPTOMEN TE HOOG CORTISOL

Een chronisch verhoogd cortisol kan dan ook leiden tot de volgende klachten:

-makkelijker infecties (door onderdrukking immuunsysteem)

-slechter slapen

-opgejaagd voelen/slechter kunnen ontspannen

-vermoeidheid

-hogere hartslag en ademhaling

-hogere suikerspiegel

-overgewicht

-insulineresistentie

-stemmingsklachten (tgv altijd aan staan, slechter slapen)

Niet bevorderlijk voor je gezondheid dus. Als het maar lang genoeg duurt raak je overspannen, chronisch gestresst en vaak uiteindelijk burn out.

BIJNIERUITPUTTING BESTAAT NIET

Je hoort het vaak voorbijkomen: bijnieruitputting. Het idee is dat bij mensen die een bepaalde variant van burn out hebben waarbij ze nog maar heel weinig kunnen, dit zou komen doordat de bijnieren uitgeput zijn en moeilijker cortisol kunnen produceren.

Dit klopt niet en is uitgebreid wetenschappelijk onderzocht. Er bestaat een ziekte, de ziekte van Addison heet deze, waarbij de bijnieren het niet meer goed doen. Als je deze mensen ACTH (het hypofyse hormoon wat de bijnieren aanzet tot de aanmaak van cortisol) geeft, stijgt het cortisol onvoldoende. Bij mensen met een burn out, stijgt het cortisol in reactie op ACTH prima. De bijnieren zijn dus zeker niet uitgeput en doen het gewoon nog.

Waar het meer op lijkt is dat de aansturing van de bijnieren vanuit de hersenen verstoord is. In mijn blog over burn out kon je lezen over de HPA as, de hypofyse bijnier as. De hypofyse en hypothalamus zetten de bijnier aan tot productie van cortisol en het cortisol zorgt in de hersenen uiteindelijk weer tot een remming van de hypofyse en hypothalamus hormonen. Als dit niet meer goed werkt, er een soort fragmentatie van de verschillende systemen ontstaat, zal er inderdaad vaak een ontregeling ontstaan in de stress as. Maar dus niet door een uitputting maar een slechte centrale aansturing.

In fMRI scans van het brein is ook te zien dat hersenstructuren structureel veranderd zijn bij mensen met een burn out.

HOE VERLAAG JE JE CORTISOL?

-Stress reductie

-Slaap, slaap en nog eens slapen

-Voldoende ontspanning inbouwen in een dag

-Beweging (lage intensiteit) als wandelen, fietsen, niet intensief sporten

-Goed dag-nacht ritme aanhouden

-Geen alcohol drinken (1EH verhoogt je cortisol met 50% in de 24 uur erna)

-Je suikerspiegel in balans houden: geen snelle suikers en 3 maaltijden per dag zonder tussendoortjes. Elke keer als je suiker piekt, piekt ook je insuline en cortisol.